Schadevaring: méér dan botsende schepen

Hoewel we bij een ‘aanvaring’ direct denken aan twee schepen die met elkaar in botsing komen, is het juridische begrip een stuk breder. De wet spreekt van een aanvaring bij 'de aanraking van schepen met elkaar'. In dit geval was er geen tweede schip, maar een tuin en een kade. Toch is het Nederlandse aanvaringsrecht ook hierop van toepassing. Dit valt onder de noemer ‘schadevaring’: een situatie waarin een schip schade veroorzaakt zonder dat er een aanvaring met een ander schip plaatsvindt. Denk aan een schip dat een brug of sluis raakt, of in dit geval: een Noorse achtertuin.

De eigenaar van de vernielde tuin en kade heeft vermogensschade geleden. De grond moet worden hersteld, er was sprake van een aardverschuiving en het strandje is vernield. Dit zijn allemaal reparatie- en herstelkosten. Op wie kan hij deze schade verhalen? En op welke grondslag?

Wie is aansprakelijk: de schuld van het schip

Volgens het Nederlandse aanvaringsrecht ontstaat er een plicht tot schadevergoeding als de schade is veroorzaakt door ‘schuld van een schip’. Dit is een ruim begrip. Het kan gaan om een technisch gebrek aan het schip, maar ook om een fout van iemand die aan boord werkt. In de Noorse casus is de oorzaak glashelder: een bemanningslid viel in slaap. Dit is een klassiek voorbeeld van menselijk falen en een duidelijke fout die in strijd is met de eisen van goed zeemanschap. Deze fout wordt juridisch direct toegerekend aan het schip.

Sterker nog, het Nederlandse recht helpt de eigenaar van de beschadigde kade een handje. Wanneer een schip in aanraking komt met een vaste zaak (zoals een kade of tuin), wordt de schuld van het schip vermoed. De scheepseigenaar is dan aansprakelijk, tenzij hij kan bewijzen dat de aanraking níet door zijn schuld kwam. Omdat we weten dat het ongeval is veroorzaakt doordat een bemanningslid zijn ogen niet open kon houden, wordt het voor de rederij een onmogelijke opgave om dit vermoeden te weerleggen.

De aansprakelijkheid voor de schade ligt dus bij de eigenaar van het schip, in dit geval de rederij North Sea Container Line. De gedupeerde huiseigenaar kan zijn vordering dus bij de rederij (en diens aansprakelijkheidsverzekeraar) neerleggen.

Tot de laatste cent? Beperking van aansprakelijkheid

Betekent dit dat de rederij altijd de volledige schade moet vergoeden? In principe wel, maar het scheepvaartrecht kent een bijzondere regeling: de beperking van aansprakelijkheid. Een scheepseigenaar kan zijn aansprakelijkheid beperken tot een maximumbedrag, berekend aan de hand van de grootte (tonnage) van het schip.

Voor een zeeschip als de ‘NCL Salten’ zou dit beperkingsfonds minstens enkele miljoenen euro's bedragen. De schade aan de tuin en de kade, hoewel aanzienlijk, zal vermoedelijk lager zijn dan die limiet. Een beroep op beperking van aansprakelijkheid door de rederij heeft in dit geval dus waarschijnlijk geen zin; de totale schadevergoeding zal toch wel onder het maximumbedrag blijven. De rederij (of diens verzekeraar) zal de daadwerkelijk geleden schade dus volledig moeten vergoeden.

Het schip is weg, het (schade)verhaal blijft

Bijna een week lang was de ‘NCL Salten’ een wereldberoemde toeristische attractie. Inmiddels is het schip losgetrokken en weggesleept. Voor de heer Helberg rest het papierwerk, de herinnering en een verhaal dat nog generaties lang verteld zal worden. "Het was goed om hem te begroeten, maar nu is het bedankt en tot ziens," merkte hij nuchter op. Wat betreft de schade hoeft hij zich geen zorgen te maken. Die wordt vergoed door de rederij. En zo zie je maar: zelfs voor de meest onwaarschijnlijke scenario’s biedt het recht een kompas.